मुंबई: दरवर्षी 7 एप्रिल रोजी जागतिक आरोग्य दिन जगभरात साजरा केला जातो. हा दिवस साजरा करण्यामागचा उद्देश जगभरातील लोकांना आरोग्य आणि वैद्यकीय क्षेत्रात होत असलेल्या नवीन प्रगतीची जाणीव करून देणे हा आहे. यंदाचा जागतिक आरोग्य दिन ‘Health for All’ या संकल्पनेवर साजरा केला जात आहे. कोरोनापासून बरे झालेल्या लोकांमध्ये कोरोनाची दीर्घ लक्षणे आणि अनेक आजार हे नवीन आव्हान म्हणून समोर आले आहे.
लोकांच्या आरोग्यावर कोरोनाचा दीर्घकालीन परिणाम काय आहे, याबद्दल खात्रीपूर्वक काहीही सांगणे कठीण आहे. पण गेल्या तीन वर्षांत या साथीने लोकांच्या शारीरिक आरोग्यावरच नव्हे तर मानसिक आरोग्यावरही परिणाम झाला आहे, हे नाकारता येणार नाही. अनेक संशोधनांमध्ये व्हायरसचे हृदय, फुफ्फुस, मूत्रपिंड आणि शरीराच्या इतर भागांवर होणारे परिणामही नमूद करण्यात आले आहेत.
कोरोनाकाळानंतर जीवनशैलीत अनेक बदल झालेत ही परिस्थिती आजार वाढण्यासाठी कारणीभूत आहे.
कोरोनानंतर कोणते आजार वाढले?
1. मानसिक आजार : सीके बिर्ला हॉस्पिटल गुरुग्रामचे डॉ. राजीव गुप्ता म्हणतात, कोरोना नंतर चिंता, नैराश्य, स्मरणशक्ती आणि एकाग्रता या समस्या सामान्य झाल्या आहेत, कोरोनामध्ये जवळचे लोक गमावणे आणि आर्थिक संकटामुळे हे आजार वाढले आहेत.
2. कर्करोग : डॉ. प्रजापती म्हणाले, “कोविड-19 पॅथोफिजियोलॉजीमध्ये गुंतलेल्या अनेक प्रथिनांना लक्ष्य करते, त्या संसर्गामुळे अनेक प्रकारच्या कर्करोगाचा धोका वाढू शकतो.” अलीकडील अभ्यासात वर्णन केले आहे की COVID-19 विषाणू P53 आणि त्याच्याशी संबंधित मार्गांशी कसा इंटरॅक्ट करतो ज्यामुळे संभाव्यत: DNA आणि सेल ऑक्सिडेटिव्ह नुकसान होते.
3. श्वसन रोग: सतत खोकला, धाप लागणे, दीर्घकाळ छातीत जड होणे या समस्यांचे कारणही कोरोना आहे. अस्थमा किंवा क्रॉनिक ऑब्स्ट्रक्टिव्ह पल्मोनरी डिसीज (सीओपीडी) सारख्या पूर्व-अस्तित्वात असलेल्या श्वसन रोगांनी ग्रस्त लोकांसाठी या परिस्थिती त्रासदायक ठरू शकतात. Covid-19 चा प्रामुख्याने श्वसन प्रणालीवर परिणाम होतो आणि व्हायरसपासून बरे झालेल्या लोकांना दीर्घकाळ खोकला, श्वास लागणे आणि थकवा यासारखे श्वसनाचे आजार होऊ शकतात.
4. रक्तदाब : डॉ. प्रजापती म्हणाले, “अनेक संशोधनातून समोर आलेले पुरावे असे दर्शवतात की लोकांमध्ये उच्च रक्तदाबाची समस्या महामारीच्या पातळीवर पोहोचली आहे. जर्नल सर्कुलेशनमध्ये प्रकाशित झालेल्या अभ्यासानुसार, कोविड महामारीनंतर सर्व वयोगटातील लोकांमध्ये उच्च रक्तदाबाचा आजार वेगाने वाढला आहे, जो चिंताजनक आहे.
5. हृदयरोग : COVID-19 नंतर हृदयविकाराचा झटका, स्ट्रोक, हृदयाचे अनियमित ठोके, हृदयाची विफलता आणि रक्त गोठणे यासारख्या हृदयाच्या समस्यांचा धोका वाढू शकतो.
6. मधुमेह : डॉ प्रजापती म्हणतात, “कोविड-19 मधून वाचलेल्या अनेकांना मधुमेहासह अनेक आजारांचा उच्च धोका आहे.”
7. दमा : रक्तप्रवाहासोबत ऑक्सिजनचा ताळमेळ राखणे कोरोनाने त्रस्त लोकांमध्ये अधिक आव्हानात्मक होते. जेव्हा शरीराच्या रोगप्रतिकारक शक्तीला विषाणूचा सामना करावा लागतो तेव्हा ही स्थिती बिघडते. परिणामी, वायुमार्गाच्या आसपासचे स्नायू आकुंचन पावू लागतात. या वेळी तयार होणाऱ्या श्लेष्मामुळे खोकला, छातीत दुखणे, घसा खवखवणे अशा अनेक समस्या उद्भवू शकतात.
आजार टाळण्यासाठी उपाययोजना
– अनेक जुनाट आजार हे आपल्या जीवनशैलीशी आणि खाण्याच्या सवयींशीही संबंधित असतात. निरोगी जीवनशैलीचे अनुसरण करून, आपण जुनाट आजार होण्याची शक्यता कमी करू शकता आणि चांगले जीवन जगू शकता.
– निरोगी आहार हृदयविकार, टाइप 2 मधुमेह आणि अनेक जुनाट आजारांचा धोका कमी करण्यास मदत करतो आणि त्यांच्याशी लढण्यातही महत्त्वाची भूमिका बजावतो. विविध फळे, भाज्या, कडधान्य, प्रथिने आणि दुग्धजन्य पदार्थ असलेला आहार घ्यावा.
– नियमित व्यायामामुळे आजारांशी लढा मदत होऊ शकते. आठवड्यातून किमान 150 मिनिटे मध्यम तीव्रतेचा व्यायाम तुमच्या दिनचर्येचा एक भाग बनवा. यासोबत आठवड्यातून दोन दिवस स्नायू मजबूत करणारे व्यायाम करा.
– अतिमद्यपानाच्या सवयीमुळे तुम्हाला ब्लडप्रेशर, अनेक प्रकारचे कॅन्सर, हृदयविकार, पक्षाघात आणि यकृताचे आजार कालांतराने बळी पडू शकतात. ते सोडून किंवा मर्यादित करून तुम्ही या आजारांपासून दूर राहू शकता.
– जुनाट आजार टाळण्यासाठी आणि ते लवकर ओळखण्यासाठी, नियमितपणे डॉक्टरांकडे तपासणी करा.
