राजमुद्रा दर्पण वृत्तसेवा – लम्पी व्हायरसने देशभरात कहर मजवला आहे. या जीवघेण्या व्हायरसमुळे आतापर्यंत हजारो प्राण्यांना व गुरढोरांना आपला जीव गमवावा लागत आहे. महाराष्ट्राच्या पशुसंवर्धन विभागाने मंगळवारी सांगितले की, राज्यात लम्पी विषाणूमुळे ४३ गुरांचा मृत्यू झाला आहे. विभागाने सांगितले की, आतापर्यंत २१ जिल्हे व्हायरसने प्रभावित झाले आहेत. राज्य सरकारने राज्यभरातील गुरांसाठी लसीकरण मोहीम सुरू केली आहे. सध्या याचा दूध उत्पादन आणि वापरावर कोणताही परिणाम झालेला नाही.
“महाराष्ट्रातील या (लम्पी व्हायरस) ढेकूण त्वचारोगाच्या विषाणूच्या प्रभावामुळे दुधाच्या पुरवठ्यावर कोणताही परिणाम झालेला नाही. सरकारने राज्यातील कत्तलखान्यांवर कोणतेही निर्बंध घातलेले नाहीत,” असे विभागाने म्हटले आहे. विभागाच्या म्हणण्यानुसार, “गुरांच्या बेकायदेशीर हालचालींना बंदी आहे. मात्र, मांसासाठी गुरांच्या वाहतुकीवर कोणतेही निर्बंध नाहीत.” पशुसंवर्धन मंत्री राधाकृष्ण विखे पाटील म्हणाले, “आम्ही फक्त गुरांचे प्रमाणपत्र मागितले आहे. या प्राण्यांचे मांस माणसांसाठी योग्य आहे की नाही याची खात्री करण्यासाठी प्रमाणपत्रे मागितली जातात. लोकांच्या आरोग्याचीही काळजी घेणे आवश्यक आहे.”
लंपी रोग म्हणजे काय ? :-
लम्पी त्वचा रोग (एलएसडी) ने भारत, बांगलादेश आणि चीनमध्ये जुलै 2019 मध्ये प्रवेश केला. लम्पी स्किन डिसीज (एलएसडी) हा एक संसर्गजन्य विषाणूजन्य रोग आहे जो गुरांना प्रभावित करतो आणि त्यामुळे त्यांना ताप येतो, त्वचेवर गुठळ्या होतात आणि लागलीच मृत्यू देखील होऊ शकतो. हा रोग डास, माश्या, उवा आणि कुंडी, गुरांच्या थेट संपर्कातून आणि दूषित अन्न आणि पाण्याद्वारे पसरतो. १९व्या पशुधन गणनेनुसार, भारत जगातील सर्वात मोठा दूध उत्पादक देश, होता त्यातच २०१९ मध्ये १९.२५ कोटी पशुसंख्या होती.
महाराष्ट्रातील विविध जिल्ह्यांमध्ये ढेकूण त्वचारोगामुळे एकूण ४२ बाधित गुरांचा मृत्यू झाला आहे. पशुसंवर्धन विभागानुसार रविवारपर्यंत जळगावात १७, अहमदनगरमध्ये १३, धुळ्यात १, अकोला १, पुणे ३, बुलढाणा ३, अमरावती ३ आणि वाशिममध्ये १ जनावरे दगावली आहेत. जळगाव जिल्ह्यातील रावेर तालुक्यातील चिनावल गावात ४ ऑगस्ट रोजी लंपीचा पहिला रुग्ण आढळून आला होता. हा विषाणू फक्त गाय आणि म्हशींमध्ये आढळून आला आहे. रोगाची लक्षणे नसलेल्या जनावरांचे दूध वापरल्याने मानवाला कोणताही धोका नाही. जनावरांचा हा आजार बरा होऊ शकतो, मात्र अशा जनावरांच्या दुधावर विषाणूचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो. रविवारपर्यंत जळगाव, अहमदनगर, अकोला, धुळे, पुणे, लातूर, औरंगाबाद, बीड, सातारा, बुलडाणा, अमरावती, उस्मानाबाद, कोल्हापूर, सांगली, येवतमाळ, परभणी, सोलापूर, वाशीम, नाशिक आणि जालना या राज्यातील एकूण २८० गावांमध्ये गुरांना या व्हायरसची लागण झाली.
शिंदे यांनी अधिका-यांना या रोगाचा प्रसार रोखण्यासाठी पावले उचलण्यास सांगितले :-
महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी सोमवारी राज्याच्या पशुधन विकास विभागाच्या अधिकार्‍यांना गुरांमधील ढेकूळ त्वचा रोग लक्षात घेता सावधगिरी बाळगण्यास आणि त्याचा प्रसार रोखण्यासाठी पावले उचलण्यास सांगितले. एका निवेदनात मुख्यमंत्री कार्यालयाने म्हटले आहे की, राज्यातील अनेक जिल्ह्यांतील गुरांच्या गोठ्यात हा रोग आढळून आला असून आज झालेल्या मंत्रिमंडळ बैठकीत त्यावर चर्चा करण्यात आली. त्यांनी अधिका-यांना त्यांच्या कार्यक्षेत्रात उपस्थित राहून चर्मरोगाबाबत जनजागृती मोहीम राबवून लोकांना तातडीने मदत देण्यास सांगितले.
ढेकूळ त्वचेच्या आजाराने भारतात आतापर्यंत ६७,००० गुरे मारली गेली आहेत :-
जुलैमध्ये ढेकूण त्वचेच्या आजाराच्या प्रादुर्भावानंतर ६७,००० हून अधिक गुरे मरण पावली आहेत, असे केंद्राने सोमवारी सांगितले. आठ पेक्षा जास्त राज्यांमध्ये रोगाची सर्वाधिक प्रकरणे असलेल्या भागात गुरांना लसीकरण करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर प्रयत्न केले जात आहेत. पीटीआयशी बोलताना पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय विभागाचे सचिव, जतींद्र नाथ स्वेन म्हणाले की, या आजाराने बाधित विविध राज्ये सध्या गुरांमधील लम्पी स्किन डिसीज (एलएसडी) नियंत्रित करण्यासाठी ‘गोट पॉक्स’ लस वापरत आहेत.
नवीन लस ‘लम्पी-प्रोव्हाकिंड’ च्या व्यावसायिक प्रक्षेपणासाठी वेळ लागेल :-
कृषी संशोधन संस्था ICAR च्या दोन संस्थांनी विकसित केलेल्या LSD, ‘Lumpi-Provakind’ या नवीन लसीच्या व्यावसायिक ऑफरला आणखी “तीन-चार महिने” लागतील, असे ते म्हणाले. गुठळ्या त्वचेचा रोग प्रामुख्याने गुजरात, राजस्थान, पंजाब, हरियाणा, उत्तर प्रदेश, उत्तराखंड, मध्य प्रदेश आणि जम्मू आणि काश्मीरमध्ये पसरला आहे. आंध्र प्रदेश आणि अंदमान निकोबार बेटांवर काही तुरळक प्रकरणे आहेत. “राजस्थानमध्ये दररोज मरणाऱ्या गुरांची संख्या ६०० ते ७०० आहे. परंतु इतर राज्यांमध्ये ही संख्या दिवसाला १०० पेक्षा कमी आहे.” ते म्हणाले की मंत्रालयाने राज्यांना लसीकरण प्रक्रिया जलद करण्यास सांगितले आहे. स्वेन यांच्या मते, शेळी पोक्स लस ‘१०० टक्के प्रभावी’ आहे आणि बाधित राज्यांमध्ये आधीच १.५ कोटी डोस देण्यात आले आहेत.
देशात शेळी पॉक्स लसीचा पुरेसा पुरवठा असल्याचेही त्यांनी सांगितले. दोन कंपन्या या लसीचे उत्पादन करत आहेत आणि त्यांची एका महिन्यात लसीचे ४० दशलक्ष डोस तयार करण्याची क्षमता आहे. एकूण गुरांची लोकसंख्या सुमारे २० कोटी आहे. ते म्हणाले की, आतापर्यंत दीड कोटी गोट पॉक्सचे डोस देण्यात आले आहेत. ते म्हणाले की जेथे कोणतीही प्रकरणे नोंदवली गेली नाहीत तेथे शेळी पॉक्स लसीचा ‘फक्त एक मिलीलीटर डोस’ एलएसडीशी लढण्यास मदत करण्यासाठी पुरेसा आहे, तर प्रादुर्भाव आढळलेल्या गुरांना तीन मिलीलीटर डोस दिला जाऊ शकतो. नवीन लसीच्या संदर्भात, स्वेन म्हणाले की Lumpy-Provakind व्यावसायिकरित्या उपलब्ध होण्यासाठी तीन ते चार महिने लागतील.
ते म्हणाले, “नवीन लसीच्या व्यावसायिक उत्पादनासाठी उत्पादकांना ड्रग कंट्रोलर जनरल ऑफ इंडिया (DCGI) कडून परवानगी घ्यावी लागेल. व्यावसायिक ऑफर करण्यासाठी आणखी ३ ते ४ महिने लागतील.” एलएसडीच्या दुधाच्या उत्पादनावर होणाऱ्या परिणामाबाबत, गुजरात कोऑपरेटिव्ह मिल्क मार्केटिंग फेडरेशनचे (जीसीएमएमएफ) व्यवस्थापकीय संचालक आर एस सोधी म्हणाले की, दुधाच्या उत्पादनावर किरकोळ ०.५ टक्के परिणाम झाला आहे. गुजरातला याचा मोठा फटका बसला आहे. लसीकरण प्रक्रियेमुळे गुजरातमधील परिस्थिती नियंत्रणात असल्याचे ते म्हणाले.
सोढी म्हणाले की इतर राज्यांमध्ये याचा प्रभाव थोडा जास्त असू शकतो. “एक वर्षापूर्वीच्या तुलनेत अमूलसह संघटित दूध उत्पादकांची खरेदी कमी झाली आहे. मात्र यासाठी एलएसडीला जबाबदार धरता येणार नाही. गेल्या वर्षीच्या विपरीत, असंघटित खेळाडू, मिठाई उत्पादक आणि हॉटेल्स आक्रमकपणे दूध खरेदी करत आहेत.” मदर डेअरीचे व्यवस्थापकीय संचालक मनीष बंदलीश म्हणाले, “एकूण योजनेत उत्पादनावर किरकोळ परिणाम झाला आहे.”
